सामान्यतः असे मानले जाते की आयएएस टॉपर्स अशा कुटुंबातून येतात जेथे कुटुंबातील एक सदस्य प्रशासकीय कामात असतो किंवा त्यांचे कुटुंब आर्थिकदृष्ट्या मजबूत असते. पण अनेक वेळा ही संकल्पना आपल्या देशातील कर्तबगार तरुणांनी खोटी ठरवली आहे. आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत कुटुंबातून आलेले अनेक तरुण आहेत आणि घरी प्रशासकीय सेवेत सदस्य नाहीत.
असे असूनही, तो यश मिळविण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करतो, अनेक वेळा तो निराश होतो, तरीही तो आपले गंतव्यस्थान गाठतो. आज तुम्हाला अशा व्यक्तीबद्दल जाणून घेण्याची संधी मिळेल ज्याने चपलांच्या दुकानात काम करण्यासोबतच अनेकदा अपयशाची चव चाखली. परंतु अनेकवेळा निराशेचा सामना करूनही त्याने हार मानली नाही आणि 2018 च्या यूपीएससी परीक्षेत चौथ्या प्रयत्नात 6 वी रँक मिळवून एक अनोखे उदाहरण सादर केले.
शुभम गुप्ता हा जयपूरचा रहिवासी आहे. सातवीपर्यंतचे शिक्षण जयपूरमधून झाले. शुभमच्या वडिलांचे बुटांचे दुकान होते. शुभमही त्या दुकानात बसायचा. त्यानंतर वडिलांच्या कामामुळे त्यांना महाराष्ट्रात घर घ्यावे लागले. त्यानंतर ते कुटुंबासह महाराष्ट्रात आले. महाराष्ट्रातील कोणत्याही शाळेत शिकण्यासाठी मराठी अवगत असायला हवे आणि शुभमला मराठी भाषेचे ज्ञान नव्हते.
मराठी भाषेचे ज्ञान नसल्यामुळे, शुभम आणि त्याच्या बहिणीला घरापासून 80 किमी दूर असलेल्या एका शाळेत दाखल करण्यात आले जेथे हिंदीतून शिक्षण दिले जाऊ शकते. शाळेत जाण्यासाठी शुभमला पहाटे ५ वाजता उठायचे होते, तयार होऊन ट्रेन पकडायची होती. शाळेतून घरीही ट्रेनने यावे लागले. अशा परिस्थितीत तो दुपारी ३ वाजता शाळेतून घरी यायचा.
शुभम शाळेतून आल्यानंतर वडिलांचे बुटांचे दुकान सांभाळायचा. घरची आर्थिक परिस्थिती सुधारण्यासाठी शुभमच्या वडिलांनी दुसरे दुकान उघडले. ते दुकान पूर्वीच्या दुकानापासून दूर होते. दोन्ही दुकाने एकत्र सांभाळणे खूप अवघड होते त्यामुळे शुभम शाळेतून आल्यावर एकच दुकान सांभाळायचा. दुकानाची सर्व जबाबदारी त्यांनी डोक्यावर घेतली. उदाहरणार्थ, माल उतरवणे, ग्राहकांना हाताळणे, खाती तपासणे इ. अशातच शुभमचे शालेय शिक्षण पूर्ण झाले.
दिवसा अभ्यासाला वेळ मिळत नसल्यामुळे शुभम रोज रात्री अभ्यास करायचा. अशाप्रकारे अभ्यास करून त्याने बारावीची परीक्षा दिली आणि तीही चांगल्या गुणांनी उत्तीर्ण झाली. शुभमला बारावीत चांगले गुण मिळाल्याने कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. शुभमने अर्थशास्त्रात पदवी घेतली आहे. त्यानंतर त्यांनी दिल्ली स्कूल ऑफ इकॉनॉमिक्समधून पदव्युत्तर पदवी संपादन केली.
पण शुभमने पदवीपासूनच यूपीएससीची तयारी सुरू केली. महाविद्यालयीन शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर शुभमने 2015 मध्ये UPSC परीक्षेला बसला पण तो नापास झाला. शुभमचा तयारीवर विश्वास होता पण निकाल न लागल्याने त्याला समजले की हे सोपे नाही. त्यानंतर शुभमने पुन्हा दुप्पट मेहनत करून परीक्षा दिली. त्या वेळी तो यशस्वी झाला आणि 366 व्या क्रमांकासह निवडला गेला.
पण शुभम या गोष्टीवर खूश नव्हता. शुभमची भारतीय ऑडिट आणि अकाउंट्स सेवेसाठी निवड झाली ज्यामध्ये त्याला स्वारस्य नव्हते. त्या कामात रस नसल्यामुळे शुभमने पुन्हा मेहनत करून 2017 मध्ये पुन्हा तिसऱ्यांदा यूपीएससीची परीक्षा दिली. पण यावेळी शुभमचीही निराशा झाली. त्याची कुठेही निवड झाली नाही. माणसाने अपयशातून शिकत पुढे जात राहिले पाहिजे. शुभमने याची चांगलीच काळजी घेतली आणि अपयशातून शिकून पुन्हा तयारी सुरू केली. तो पुन्हा 2018 साली UPSC परीक्षेत बसला आणि यावेळी त्याने अखिल भारतीय 6 व्या क्रमांकासह यशाच्या शिखराला स्पर्श केला. त्याचा हा चौथा प्रयत्न होता.